Dirençlerin Çözümü

Konu: Dirençlerin Çözümü Ptsi Tem. 13, 2009 5:07 pm

DIRENÇLER

Bir transistorlu radyoyu veya baska bir elektronik cihazi açip içine bakmayan insan yok gibidir,küçük kutucuklar, yuvarlak,köseli, çesitli parçalar hep dikkatimizi çekmistir.Bu parçalarin arasinda yatik veya dik olarak duran,üzerinde renkli halkalar bulunan tirtil gibi bazi elemanlar vardir.Bunlar ‘Direnç'lerdir. Kitaplarda çogu kez ‘Resistance’ veya ’Resistor’ diye de görecegimiz bu parçaciklar elektrik akiminin yolunu tikamaya yararlar.

Otoyolda hizla giden araçlarin,bir patika yola veya dar bir köprüye girerken yavaslamalari gibi,elektronlar da dirençler üzerinde yavaslarlar ve itisip dururlar,zorla bu barikati asarlar ama bu sirada da çok isinip terlerler.Elektronlarin direnç üzerindeki bu tepismeleri sirasinda elektrik enerjisi isi enerjisine dönüsür ve bu enerji dönüsümü sicaklik olarak ortaya çikar.

Dirençler çesitli tipte ve güçte yapilirlar.üzerlerinde isiya dönüsen enerjiye dayanikli olmalari için o oranda büyük imal edilirler.

Dirençler; ayarli dirençler ve sabit degerde dirençler olarak ikiye ayrilirlar.sabit degerdeki dirençlerin üzerlerinde bir renk kodu mevcuttur.Bunun nedeni sicaklik etkisi ile yazilarin kolayca silinebilmesidir.Bu dirençlerkarbon veya direnç teli dedigimiz elektron hareketlerine zorluk çikaran telden yapilirlar.Üzerlerinde harcanan enerjiye dayanabilmeleri için de çesitli güçte imal edilirler.

Sabit Dirençler Potansiyometreler ve trimpotlar

Sabit dirençlerin bir kismi daha büyük ve köseli dirençlerdir.Bunlar güç devrelerinde kullanilan‘ tas direnç ‘ diye tanimladigimiz dirençlerdir.tas dirençler yüksek güçte ve düsük omajda yapilirlar.
Sabit dirençler piyasada 1/8 watt tan 5 watt’a kadar,tas dirençler de 4-10 watt arasi degerlerde bulunur.

Degisken dirençler in en ünlüsü ‘Reosta’dir. Reosta büyük bir seramik yuvarlaga sarilmis kalin rezistans telinden olusur,üst tarafinda ayar için bir sürgü mevcuttur.Akü sarj devrelerinde çok kullanilir.

Ayarli dirençlerin en çok kullanilan iki çesidi mevcuttur.Biri‘Potansiyometre’ denilen ayarli dirençtir,bir mil vasitasi ile dönen bir pabucu mevcuttur. karbon veya tel direnç üzerinde pabucun hareketi ile degisken degerde direnç elde edilir.Bir mil üzerine bagli birlikte hareket eden ikili potansiyometreler de mevcuttur. Bunlara ‘Tandem Potansiyometre ‘ adi verilir.

Bir tip potansiyometre de, düz bir hat üzerinde çalisan bir ayar çubugunun, direnç üzerinde hareketi ile olusan potansiyometredir. Bu tip potansiyometrelere ‘Sürgülü Potansiyometre’ adi verilir.

Potansiyometreler lineer ve logaritmik olarak iki tiptir.Lineer potansiyometrelerde direnç, dönüs miktari ile dogrusal olarak artar, Logaritmik potansiyometrelerde ise direnç, dönüsle logaritmik oranda artar.

Bir tip ayarli dirençler de ‘Trimpot’ yani üç bacaklilardir. Piyasada yatik ve dik tip olarak iki çesidi bulunur.Bu tip ayarli dirençlerin bir çesidi de bir vida ile ayarlanan hassas ayarli trimpotlardir, tur sayilarina göre hassasiyetleri artar.

DIRENÇ RENK KODLARI

Dirençlerin renk kodlari ile ilgili olarak birkaç örnek verelim:

kirmizi mor sari = 270 Kohm
sari mor kirmizi = 4.7Kohm
yesil mavi kahve = 560 Kohm
kahve siyah sari = 100 Kohm
kirmizi mor yesil = 2.7 Mohm

Dirençler yazilirken R47 4R7 47R gibi ifadeler görürüz. Bunlarin anlami sudur.R rezistans anlamindadir ve bu sekil yazilimda nokta kabul edilir.Yani burada nokta 47 ohm anlamina gelir.Bu 0.47 ohm demektir. Sirayla 4.7 ohm ve 47 ohm degerindedirler.Bu sekilde yazilma sebebi noktanin kolaylikla silinebilmesindendir.

Metaller iletkendir ve elektron devinimlerine müsaade ederler. Elektronlar ne denli rahat hareket ederse o metalin iletkenliginin o kadar iyi oldugundan bahsedilir.

MHO = 1/ OHM dur.

Yani 1 Ohm’luk bir direncin Kondüktansi da 1 Mho dur.

Bakir en iyi iletkenlerden biridir ve bu nedenle Elektronikte çok kullanilir.Bu sebeple direnç hesaplarinda Bakir referans alinir.Bu esasa göre düzenlenmis metal dirençlerine o metalin ‘Bagil Direnci’ adi verilir.Bakirin direnci 1 kabul edildiginde bagil dirençler:

Aluminyum 1.70

Pirinç 3.57

Kadmiyum 5.26

Krom 1.82

Sert Bakir 1.12

Bakir 1.00

Demir 5.65

Kursun 14.30

Nikel 8.33

Gümüs 0.94

Kalay 7.70

Çinko 3.54

Dirençler elektrik devrelerinde seri yani peslese veya paralel yani yanyana baglanirlar.

Seri baglanan birden fazla direncin her biri elektronlara kendi degeri kadar zorluk çikaracagi için toplam direnç dirençlerin toplamina esit olur.

R = R 1 +R 2 +R 3+…….. R n olarak yazilir.

Örnek : 1 Kohm, 4.7 Kohm 680 Ohm luk

üç direnci seri bagladigimizda toplam deger 6380 Ohm olur.

Dirençler paralel baglandiklarinda elektronlar için daha genis geçis yolu saglanmis demektir ve toplam direnç baglanan en küçük dirençten daha az dir.
1/R = 1/R 1 +1/R 2 +1/R 3 +….1/R n

olarak ifade edilir.

Eger iki direnç söz konusu ise pratik olarak

R = R 1 X R 2/R1 + R2dir.